-
1 кыр
I сущ.1) в разн. знач. по́ле || полево́йурманнар һәм кырлар — леса́ и поля́
иген кыры — хле́бное по́ле, ни́ва
сугыш кыры — по́ле би́твы
футбол кыры — футбо́льное по́ле
эшчәнлек кыры — по́ле де́ятельности
кыр юлы — полева́я доро́га
кыр эшләре — полевы́е рабо́ты
2) уст. ди́кая приро́да; ди́кое по́ле, степь; пу́стошьул үссә уйга карар, кыз үссә кырга карар — (посл.) сын вы́растет - бу́дет смотре́ть на доли́ны рек, дочь вы́растет - бу́дет смотре́ть в степь (т. е. все разъедутся-разойдутся)
3) вне, что вне поселе́ния || ди́кий, неприручённый, некульту́рный (в противопоставлении с приручёнными, культурными сородичами - о животных и растениях)кыр алмагачы (алмасы) — ди́кая я́блоня
кыр казы — ди́кий гусь
кыр суганы — ди́кий лук
4) мат. гранькубның алты кыры — шесть гра́ней ку́ба
•- кыр билчәне
- кыр җитене
- кыр зәгъфраны
- кыр казагы
- кыр кәҗәсе
- кыр күгәрчене
- кыр тавыгы
- кыр тараканы
- кыр чаганы
- кыр чыпчыгы
- кыр чәчәкләре
- кыр ышыклау
- кыр яраны II сущ.1) разг.; см. кырыйөстәл кырында — на краю́ стола́
юл кырларында — по бока́м доро́ги; обо́чь доро́ги
2) уст.; мат.; см. янөчпочмак кыры — сторона́ треуго́льника
3) разг.; в знач. послелога кырына к ( кому-чему)абыең кырына утыр — сади́сь во́зле ста́ршего бра́та
4) разг.; в знач. послелога кырында о́коло, во́зле ( кого-чего)5) разг.; в знач. послелога кырыннан во́зле, у, ми́мо ( кого-чего)IIIурман кырыннан — ми́мо ле́са
кыр талашу — ре́зко препира́ться; говори́ть друг дру́гу ре́зкости; гру́бо ссо́риться
-
2 көзге
I прил.осе́ннийкөзге кыр эшләре — осе́нние полевы́е рабо́ты
көзге муллык — осе́нний доста́ток
көзге пычракта — в осе́ннюю непого́ду
көзге йон — шерсть осе́нней стри́жки
- көзге игеннәркошларның көзге очышлары — осе́нние перелёты птиц
- көзге пальто
- көзге тузганак••- көзге чебеш II сущ.1) зе́ркало, зе́ркальце уменьш. (круглое, овальное квадратное, настенное) || зерка́льныйкөзгегә карау — смотре́ться в зе́ркало
көзгедә чагылу — отража́ться в зе́ркале
көлке бүлмәсендәге көзгеләр — зеркала́ в ко́мнате сме́ха
көзге пыяласы — зерка́льное стекло́
кабарынкы көзге — вы́пуклое зе́ркало
2) перен. зе́ркало, отраже́ние (чего-л.)Тукай - татар поэзиясенең көзгесе — Тука́й - зе́ркало тата́рской поэ́зии
җыр - күңелнең көзгесе — пе́сня - зе́ркало души́
3) спец. зе́ркало, пове́рхность (чего-л.)яну көзгесе — зе́ркало горе́ния
күл мәйданының көзгесе — пло́щадь зе́ркала (пове́рхности) о́зера
•••көзге кебек ялтырый — подхали́мничает, подли́зывается, уго́дничает
-
3 даими
прил.1) постоя́нный, всегда́шний, ве́чный, повседне́вныйдаими сыйфат — постоя́нное ка́чество
даими эшләр — всегда́шние дела́
даими күнегүләр — повседне́вные трениро́вки (упражне́ния)
даими бәхәсләр — ве́чные (всегда́шние) спо́ры
2) постоя́нный, неизме́нный, раз и навсегда́ устано́вленныйдаими кагыйдә — неизме́нное (постоя́нное) пра́вило
даими кадрлар булдыру — созда́ть постоя́нные ка́дры
даими куркыныч — постоя́нная угро́за
3) системати́ческий, методи́ческийдаими тәрбия эшләре — системати́ческие воспита́тельные рабо́ты
даими атып тору — методи́чный обстре́л
4) ка́дровый, регуля́рныйзаводның даими эшчеләре — ка́дровые рабо́чие заво́да
даими армия — регуля́рная а́рмия
•- даими капитал
- даими кыр
- даими магнит
- даими рәвештә -
4 күмәк
1. прил.коллекти́вный, о́бщийкүмәк бию — ма́ссовый та́нец
күмәк килешү — коллекти́вный догово́р
күмәк кыр — коллекти́вное по́ле
күмәк көч — коллекти́вная си́ла
күмәк оештыручы — коллекти́вный организа́тор
күмәк эш — коллекти́вная рабо́та; о́бщее де́ло
күмәк сорау — о́бщий вопро́с
күмәк уеннар — коллекти́вные и́гры
күмәк көч белән — о́бщими си́лами
2. нареч.күмәк тырышлык белән — о́бщими (коллекти́вными) уси́лиями
коллекти́внокүмәк хәл итү — реша́ть коллекти́вно
3. сущ.күмәк эшләү — рабо́тать коллекти́вно
1) разг. коллекти́вбезнең күмәк — наш коллекти́в
күмәк булып оешу — организова́ться в коллекти́в
күмәккә алу — приня́ть в коллекти́в
күмәктә эшләү — рабо́тать в коллекти́ве
алар күмәк — их мно́го (мно́жество)
•- күмәк хуҗалык -
5 конвейер
сущ.; тех.конве́йер || конве́йерныйтасмалы конвейер — ле́нточный конве́йер
конвейерда эшләү — рабо́тать на конве́йере
төзелеш конвейеры — строи́тельный конве́йер
ферма-кыр конвейеры — конве́йер фе́рма-по́ле
конвейер ысулы — конве́йерный ме́тод
конвейер системасы — конве́йерная систе́ма
-
6 куен
сущ.1) объя́тия, грудь, см. тж. кочак 1)баланы куенында җылыту — букв. согре́ть ребёнка в объя́тиях
әнисе куенына баш төртеп йокыга талу — засну́ть на груди́ у ма́тери
2) па́зухакулны куенга тыгу — засу́нуть ру́ку за па́зуху
куеныннан хат чыгарды — вы́тащил из-за па́зухи письмо́
3) перен.; см. кочак 3) а); любо́вные объя́тия, посте́ль, ло́но книжн.кыз куенында йоклау — спать в объя́тиях де́вушки, быть в любо́вных объя́тиях де́вушки
4) поэт.; см. кочак 3) б); ло́нотабигать куенында — на ло́не приро́ды
кыр куенында эшләп чыныгу — закаля́ться, рабо́тая в по́ле (на ло́не приро́ды)
•- куен кесә
- куен кесәсе••(кәләш, кыз) куенына керү — провести́ пе́рвую бра́чную ночь; быть в объя́тиях неве́сты
куенында таш йөртү — держа́ть ка́мень за па́зухой
См. также в других словарях:
кыр — I. 1. Урмансыз тигезлек, зур тигез ачык мәйдан. Хайваннар һәм кошлар тур. : кулга ияләштерелмәгән, йортныкы булмаган; кыргый кыр үрдәге, кыр казы 2. Иген игү өчен эшкәртелә торган җир мәйданы; басу. с. Авыл хуҗ. культуралары үстерү белән… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
алын — Кыр эшләрендә эшкәртеләсе басуның бер башыннан икенчесенә кадәр бер кеше алып барырга тиешле кишәрлек; Ал … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
күлем — 1. Көндезге ял (кыр эшләрендә) 2. Кыр эшләрендә билгеле бер вакыт эчендә башкару өчен бүлеп алынган җир мәйданы; кишәрлек … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ал — I. с. 1. Сыек кызыл, аксыл кызыл, кызгылт ак төс 2. күч. Матур. АЛ ДА ГӨЛ – Бик яхшы, шәп. II. АЛ – и. (гадәттә кыек килеш форм.) Күз караган як; киресе: арт 2. Кеше гәүдәсендә һәм киемендә йөз, күкрәк ягы; киресе: арт. с. Хайван гәүдәсендә һәм… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
әбәт — сөйл. Көн уртасында, гадәттә кыр эшләре вакытында, кырда ашау. Төш вакыты, көн уртасы … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
куян — 1. Кимерүчеләр отр. озын колаклы кечерәк җәнлек. с. Шуның тиресеннән тегелгән 2. сөйл. Йорт куяны, кролик 3. күч. Куркак кеше 4. күч. Билетсыз пассажир. КУЯН ИРЕНЛЕ – Өске ирене тумыштан куянныкы кебек икегә аерылып торган кеше тур. КУЯН ЙОНЫ –… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тау — I. 1. Җир өстенең һәр яктан текә биегәеп, күтәрелеп торган шактый зур урыны 2. күч. Һәрбер текәлек, битләү. с. Үрле, текә таурак урыннан менү 3. Бик зур булып өелгән өемнәр тур. кишерләрдән таулар өелде. ТАУ БАЛАВЫЗЫ – Җир өстенә чыгып куерган… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
цилиндр — 1. мат. Турыпочмаклыкны кайсы да булса бер кыр тирәли әйләндерүдән килеп чыккан геометрик җисем 2. Шул формадагы деталь яки корылма 3. Шул формадагы биек, каты, тар кырыйлы ирләр эшләпәсе … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
яшәү — 1. Гомер итү, тору. Күпмедер вакыт гомер итү, тереклек итү 2. иҗат белән яшәү 3. Нин. б. тормыш алып бару йоклап яшәргә дә була. Матди як тур. : ничек тә булса көн күрү, туклану пенсиягә я. 4. чит илдә яшәү тундрада поляр төлке, ак кыр тавыгы яши … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге